Liệu pháp hormone nữ tính hóa cho người chuyển giới
Liệu pháp hormone nữ tính hóa được sử dụng để tạo ra những thay đổi về thể chất trong cơ thể theo giới tính nữ. Thuốc uống hormone nữ cho người chuyển giới là một loại thuốc hormone bổ sung estrogen, ngăn chặn hoạt động của testosterone được sử dụng trong quá trình chuyển giới. Thuốc hormone nữ này cũng có những tác dụng phụ đáng lưu ý.
1. Thuốc uống hormone nữ cho người chuyển giới là gì?
Thuốc hormone là loại thuốc bổ sung hormone theo nhu cầu của người sử dụng. Liệu pháp hormone nữ tính hóa được sử dụng nhằm tạo ra những thay đổi về thể chất trong cơ thể để thúc đẩy sự phù hợp giữa những đặc tính và hình thái cơ thể. Nếu liệu pháp hormone nữ hóa được bắt đầu trước khi có những thay đổi theo giới tính nam của tuổi dậy thì, có thể tránh được các đặc điểm giới tính của nam, chẳng hạn như nhiều lông trên cơ thể và thay đổi cao độ giọng nói. Liệu pháp hormone nữ tính hóa còn được gọi là liệu pháp hormone khẳng định giới tính.
Quá trình điều trị bằng hormone nữ tính hóa khởi đầu sẽ được dùng thuốc để ngăn chặn hoạt động của hormone testosterone. Đồng thời, người bệnh cũng sẽ được cung cấp hormone estrogen để giảm sản xuất testosterone và tạo ra các đặc điểm giới tính nữ. Những thay đổi do loại thuốc hormone này gây ra có thể là tạm thời hoặc vĩnh viễn. Thuốc uống hormone nữ cho người chuyển giới có thể dùng đơn độc hoặc kết hợp với phẫu thuật nữ hóa.
Tuy nhiên, thuốc uống hormone nữ cho người chuyển giới có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, chức năng tình dục và gây ra các vấn đề sức khỏe khác. Do đó, cần cân nhắc kỹ giữa lợi ích và nguy cơ trước khi sử dụng liệu pháp hormone.
2. Tác dụng của thuốc uống hormone nữ cho người chuyển giới
Thuốc uống hormone nữ cho người chuyển giới được sử dụng để thay đổi nồng độ hormone nữ cho phù hợp với đặc tính và hình thái cơ thể. Ngoài ra, liệu pháp hormone nữ tính hoá còn có các tác dụng như:
- Làm giảm chứng phiền muộn giới tính
- Giảm đau khổ về tâm lý và tình cảm
- Cải thiện chức năng tâm lý và xã hội
- Cải thiện chức năng tình dục
- Cải thiện chất lượng cuộc sống
Nghiên cứu cho thấy liệu pháp hormone nữ tính hóa có thể an toàn và hiệu quả. Nếu được sử dụng ở thanh thiếu niên, thuốc hormone thường bắt đầu ở tuổi 16. Lý tưởng nhất là bắt đầu điều trị trước khi phát triển các đặc điểm giới tính phụ để thanh thiếu niên có thể trải qua tuổi dậy thì như giới tính đã xác định của họ. Nhiều người nữ chuyển giới được điều trị bằng thuốc hormone nữ để trì hoãn sự bắt đầu dậy thì.
3. Chống chỉ định của thuốc uống hormone nữ cho người chuyển giới
Thuốc uống hormone nữ cho người chuyển giới không dùng cho các trường hợp sau:
- Trẻ em.
- Đã hoặc đang mắc bệnh lý ung thư nhạy cảm với hormone, ví dụ như ung thư tuyến tiền liệt.
- Huyết khối tắc mạch, chẳng hạn như khi cục máu đông hình thành ở một hoặc nhiều tĩnh mạch sâu (huyết khối tĩnh mạch sâu) hoặc tắc nghẽn động mạch phổi (thuyên tắc phổi).
- Có tình trạng sức khỏe hành vi không kiểm soát được.
- Có tình trạng y tế nghiêm trọng không kiểm soát được.
4. Biến chứng của thuốc uống hormone nữ cho người chuyển giới
Các biến chứng của liệu pháp hormone nữ tính hóa ở người chuyển giới có thể bao gồm:
- Hình thành cục máu đông trong tĩnh mạch sâu (huyết khối tĩnh mạch sâu) hoặc trong động mạch phổi (thuyên tắc phổi)
- Tăng lipid máu
- Tăng cân
- Tăng kali máu
- Tăng huyết áp
- Đái tháo đường typ 2
- Bệnh tim mạch
- Tăng prolactin máu
- Tiết dịch núm vú
- Đột quỵ
- Tăng nguy cơ ung thư vú
- Giảm ham muốn về tình dục, rối loạn chức năng cương dương và xuất tinh
- Vô sinh
Nguy cơ vô sinh vĩnh viễn tăng lên khi sử dụng liệu pháp hormone nữ trong thời gian dài, đặc biệt khi được bắt đầu trước tuổi dậy thì. Ngay cả sau khi ngừng điều trị thuốc hormone, chức năng tinh hoàn có thể không phục hồi đủ để đảm bảo việc thụ thai mà không có sự hỗ trợ của công nghệ sinh sản.
5. Những lưu ý trước khi sử dụng thuốc uống hormone nữ cho người chuyển giới
Trước khi bắt đầu liệu pháp hormone nữ, bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng sức khỏe để loại trừ hoặc giải quyết các yếu tố có thể ảnh hưởng hoặc chống chỉ định của điều trị. Đánh giá có thể bao gồm:
- Đánh giá tiền sử y khoa cá nhân và gia đình
- Tiền căn chủng ngừa
- Khám sức khỏe tổng quát, bao gồm đánh giá các cơ quan sinh dục ngoài
- Khám sàng lọc phù hợp với giới tính và lứa tuổi
- Công thức máu, đường huyết, men gan, đo nồng độ lipid máu, chất điện giải và hormone prolactin.
- Đánh giá việc sử dụng thuốc lá, lạm dụng ma túy, rượu, HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.
- Thảo luận về đông lạnh tinh trùng trước liệu pháp.
- Thảo luận về các phương pháp điều trị có khả năng gây hại.
Ngoài ra cũng có thể cần đánh giá sức khỏe hành vi như:
- Bản dạng giới và chứng phiền muộn giới tính.
- Tác động của bản dạng giới tại trường học, nơi làm việc, gia đình và xã hội, bao gồm các vấn đề liên quan đến phân biệt đối xử, căng thẳng thiểu số và lạm dụng mối quan hệ.
- Tâm trạng hoặc những lo lắng về sức khỏe tâm thần khác
- Mối quan tâm đến sức khỏe tình dục
- Các hành vi nguy cơ bao gồm sử dụng chất kích thích và sử dụng thuốc tiêm silicon không được chứng nhận y tế hoặc liệu pháp hormone hay chất bổ sung nào không được phê duyệt.
- Các yếu tố bảo vệ từ gia đình, bạn bè và đồng nghiệp.
- Mục tiêu và kỳ vọng của người bệnh về điều trị và kế hoạch chăm sóc trong tương lai
Thanh thiếu niên dưới 18 tuổi, dù đi cùng với cha mẹ hoặc người giám hộ, cũng cần được đánh giá về tình trạng sức khỏe và hành vi, cũng như thảo luận về nguy cơ và các biến chứng có thể có của liệu pháp hormone trong quá trình chuyển đổi giới tính ở nhóm tuổi này.
6. Các bước của liệu pháp hormone nữ tính hoá
6.1 Trong quá trình thực hiện liệu pháp
Thông thường sẽ bắt đầu liệu pháp hormone nữ hóa bằng thuốc lợi tiểu spironolactone (Aldactone) với liều 100 đến 200 miligam mỗi ngày. Thuốc này có tác dụng ngăn chặn các thụ thể hormone sinh dục nam (androgen) và có thể ức chế sản xuất testosterone.
Sau 4 đến 8 tuần, người bệnh sẽ bắt đầu dùng estrogen để gây nữ hóa giảm và sản xuất testosterone. Liệu pháp estrogen có thể được sử dụng theo nhiều cách, bao gồm dưới dạng viên uống, tiêm hoặc các chế phẩm dùng ngoài da như gel, kem, thuốc xịt hoặc miếng dán. Tuy nhiên, nếu có tiền sử cá nhân hoặc gia đình bị huyết khối tĩnh mạch sâu thì không dùng estrogen đường uống. Sử dụng các hormone tái tổ hợp giải phóng gonadotropin (Gn-RH) để ức chế sản xuất testosterone có thể cho phép dùng liều estrogen thấp hơn và không cần sử dụng spironolactone. Tuy nhiên, các hormone tái tổ hợp tương tự Gn-RH đắt tiền.
Các liệu pháp bổ sung bao gồm:
- Progesterone dưới dạng các hạt nhỏ có thể cải thiện sự phát triển của vú
- Finasteride (Propecia) hoặc minoxidil dùng tại chỗ (Rogaine) hoặc kết hợp cả hai cho những nam giới bị hói đầu.
6.2 Sau quá trình thực hiện liệu pháp
Liệu pháp hormone nữ tính hoá sẽ bắt đầu tạo ra những thay đổi cơ thể trong vòng vài tuần đến vài tháng. Diễn tiến theo thời gian như sau:
- Giảm ham muốn tình dục: sau khi bắt đầu điều trị từ một đến ba tháng, hiệu quả tối đa xảy ra trong vòng một đến hai năm.
- Giảm cương cứng tự phát: sau khi điều trị từ một đến ba tháng, hiệu quả tối đa xảy ra trong vòng ba đến sáu tháng.
- Làm chậm quá trình rụng tóc: bắt đầu từ một đến ba tháng sau điều trị.
- Da mềm hơn, ít nhờn hơn: bắt đầu từ ba đến sáu tháng sau khi điều trị.
- Teo tinh hoàn: sau khi bắt đầu điều trị từ ba đến sáu tháng, tối đa hiệu quả trong vòng hai đến ba năm.
- Phát triển vú: sau khi bắt đầu điều trị từ ba đến sáu tháng, đạt hiệu quả tối đa trong vòng hai đến ba năm.
- Tái phân bố chất béo trong cơ thể: bắt đầu từ ba đến sáu tháng sau khi điều trị, tối đa xảy ra trong vòng hai đến năm năm.
- Giảm khối lượng cơ: từ ba đến sáu tháng sau khi điều trị, tối đa sẽ xảy ra trong vòng một đến hai năm.
- Giảm phát triển lông trên mặt và cơ thể: bắt đầu từ sáu đến 12 tháng sau khi điều trị và đạt hiệu quả tối đa trong vòng ba năm.
6.3 Các kết quả của liệu pháp hormone nữ tính hoá
Trong năm đầu tiên điều trị thuốc uống hormone nữ cho người chuyển giới, bạn cần đến gặp bác sĩ để kiểm tra khoảng ba tháng một lần hoặc bất cứ khi nào thay đổi chế độ hormone. Quy trình kiểm tra bao gồm:
- Ghi lại những thay đổi thể chất
- Theo dõi nồng độ hormone và sử dụng liều thấp nhất có thể mà vẫn đạt được hiệu quả mong muốn
- Theo dõi những thay đổi về công thức máu, đường huyết lúc đói, nồng độ lipid, men gan và chất điện giải.
- Theo dõi sức khỏe hành vi
- Bổ sung canxi và vitamin D, đánh giá mật độ xương theo khuyến cáo phù hợp với
- Tầm soát ung thư vú định kỳ bằng cách tự kiểm tra vú hàng tháng và kiểm tra nhũ ảnh theo các khuyến cáo tầm soát ung thư vú phù hợp với lứa tuổi cho người chuyển giới.
- Tầm soát ung thư tuyến tiền liệt theo các khuyến cáo phù hợp với lứa tuổi cho nam giới chuyển giới. Khi điều trị bằng estrogen, nồng độ PSA trong máu dự kiến sẽ giảm khoảng 50%.
